De software-revolutie waar niemand het over heeft
Wat als ik je vertel dat je nagenoeg je hele maakbedrijf op een oude laptop kunt draaien? Voor nul euro aan software.
Klinkt te mooi om waar te zijn? Dat dacht ik ook. Tot ik ontdekte wat er de laatste jaren gebeurd is in de open source wereld. Er is een complete bibliotheek aan professionele tools ontstaan die je gewoon kunt downloaden en gebruiken. Gratis. Voor altijd.
Ik heb het over serieuze, professionele systemen die dagelijks door duizenden bedrijven worden gebruikt. ERP, MES, dashboarding, documentbeheer - alles wat je nodig hebt. Behalve CAD/CAM dan, dat is nog work in progress, maar ook daar komen steeds betere alternatieven.
In mijn werk help ik plaatbewerkingsbedrijven met digitalisering. Mijn gereedschapskist? Meer dan 20 open source tools die ik regelmatig inzet. Het mooie is: je kunt dit allemaal gewoon op je laptop draaien om te testen. Of zelfs op een Raspberry Pi - ik heb er zelf diverse draaien in mijn homelab.
En weet je wat het mooiste is? Zodra je eenmaal Docker en Portainer onder de knie hebt, gaat er een wereld voor je open. Dan installeer je nieuwe software met letterlijk één klik. Dan test je ineens tien verschillende tools in een middag.
Dit artikel deelt zeven tools die ik het meest inspirerend vind. Niet omdat ze perfect zijn, maar omdat ze laten zien wat er mogelijk is als je durft te experimenteren.
Waarom open source je bedrijf kan transformeren
Het is niet wat je denkt
Laten we eerlijk zijn: "open source" klinkt een beetje nerdy. Alsof je een programmeur moet zijn om ermee te werken. Maar de realiteit? Het betekent simpelweg dat de broncode openbaar is. Je kunt zien hoe het werkt, aanpassingen maken, en je bent nooit meer afhankelijk van één leverancier.
Maar hier wordt het interessant. Moderne open source software is:
- Extreem modulair - gebruik alleen wat je nodig hebt
- Connectiviteit-first - alles praat met alles via API's
- Zelf te hosten - jouw data, jouw controle, jouw tempo
- Gratis te starten - experimenteer zonder risico
En het allermooiste? Als je het lokaal draait, heb je vaak betere performance dan cloud-oplossingen. Geen lag, geen downtime, geen verrassingen.
De Docker-revolutie (bonus voor de avonturiers)
Oké, even technisch worden - maar stay with me, dit is belangrijk. Docker is een technologie waarmee je software in "containers" draait. Zie het als LEGO-blokjes voor software. Je downloadt een container, klikt hem vast, en klaar.
Niet alle tools in dit artikel vereisen Docker - de meeste kun je gewoon direct installeren. Maar als je écht wilt experimenteren, is Docker een game-changer. Met tools zoals Portainer, CasaOS of Tipi (app launchers voor Docker) wordt het kinderspel. Je ziet al je software in een mooi overzicht, start/stopt met één klik, en installeert nieuwe tools alsof je apps op je telefoon zet.
Ik overdrijf niet als ik zeg: zodra je dit doorhebt, verandert alles. Dan test je ineens tien verschillende tools in een middag. Dan draai je een complete ERP-omgeving op je laptop om te kijken of het wat is. Dan ben je vrij om te experimenteren zonder rommel achter te laten.
Zeven tools die mij blijven verbazen
1. Odoo - Het Zwitserse zakmes met Vlaamse bouw
Website: https://www.odoo.com
Wat het is: Een modulair ERP-systeem uit België dat alle bedrijfsprocessen in één platform verenigt. Van CRM tot boekhouding, van voorraad tot projectmanagement.
Waarvoor bedoeld: Complete bedrijfsvoering digitaliseren. Ideaal voor bedrijven die af willen van losse systemen die niet met elkaar praten.
Hoe het werkt: Browser-based platform met modules die je aan/uit kunt zetten. De gratis Community Edition biedt CRM, verkoop, inkoop, voorraad en boekhouding zonder gebruikerslimiet. De betaalde MRP II module (paar tientjes per maand per gebruiker) voegt geavanceerde manufacturing toe: werkorders, capaciteitsplanning, kwaliteitscontroles.
Praktische aanpak: Start met de gratis modules, ervaar de werkwijze. Perfect als alternatief voor verouderde ERP-pakketten, of als je voor het eerst ERP wilt proberen zonder meteen vast te zitten aan lange contracten.
Luke van Enkhuizen
2. FreeCAD (en vrienden) - CAD zonder de hoofdprijs
Website: https://www.freecad.org
Wat het is: Open source 3D CAD-software met parametrisch modelleren. Onderdeel van een familie tools (LibreCAD voor 2D, OpenSCAD voor script-based design).
Waarvoor bedoeld: 3D-modellering, technisch tekenen, en het bewerken van bestaande CAD-bestanden. Eerlijk gezegd niet op het niveau van SolidWorks, maar voor 9 van de 10 simpele taken meer dan voldoende. Waarom duizenden euro's betalen als je twee keer per maand een DXF moet aanpassen?
Hoe het werkt: Desktop-applicatie die STEP, IGES en DXF bestanden kan importeren/exporteren. Heeft een speciale Sheet Metal workbench voor plaatwerk-specifieke functies zoals ontvouwingen en hoekberekeningen.
Pro tip: Combineer verschillende tools. LibreCAD voor snelle 2D-tekeningen, FreeCAD voor 3D-viewing, en behoud eventueel één commerciële licentie voor complex werk.
Luke van Enkhuizen
3. Grafana - Dashboards die mensen echt gebruiken
Website: https://grafana.com
Wat het is: Een visualisatieplatform dat data uit verschillende bronnen omzet in real-time dashboards.
Waarvoor bedoeld: Monitoring van machines, processen en KPI's. Van OEE-tracking tot energieverbruik, van productievoortgang tot kwaliteitsmetrieken.
Hoe het werkt: Grafana verbindt met databases, IoT-sensoren, PLC's via protocollen zoals OPC-UA of Modbus. Je bouwt dashboards met drag-and-drop, kiest uit tientallen visualisaties, en stelt alerts in voor afwijkingen.
Het geheim: Keep it simple. Grote cijfers, duidelijke kleuren, real-time updates. Hang een scherm in de werkplaats en zie mensen er daadwerkelijk naar kijken. Veel krachtiger dan PowerBI voor real-time data, en dan ook nog eens gratis.
Luke van Enkhuizen
4. Node-RED - De stille held van automatisering
Website: https://nodered.org
Wat het is: Een visuele programmeertool van IBM voor het verbinden van hardware, API's en online services.
Waarvoor bedoeld: Automatisering van workflows zonder programmeerkennis. Machines koppelen aan software, data verzamelen, processen triggeren.
Hoe het werkt: Je sleept "nodes" (blokjes) op een canvas en verbindt ze met lijnen. Elke node doet iets: data ontvangen, transformeren, doorsturen. Bijvoorbeeld: laser klaar → trigger in ERP → email naar planning → update dashboard.
Waarom het werkt: Het is visueel en intuïtief. Als iets fout gaat, zie je precies waar. Draait op alles van een Raspberry Pi tot een server.
Luke van Enkhuizen
5. Nextcloud - Meer dan alleen file sharing
Website: https://nextcloud.com
Wat het is: Een self-hosted platform voor bestandsopslag, synchronisatie en samenwerking. Je eigen Dropbox/Office 365, maar dan onder jouw controle.
Waarvoor bedoeld: Veilig opslaan en delen van bedrijfsdocumenten, technische tekeningen, certificaten. Met versiebeheer, toegangscontrole en audit-trails.
Hoe het werkt: Installeert op je eigen server (of hosted). Toegankelijk via browser, desktop-apps en mobiel. Synchroniseert bestanden, maar biedt ook apps voor projectmanagement, email, calendar, en online office (met OnlyOffice integratie).
Killer feature: Met de CADViewer app kun je AutoCAD DWG, DXF en DWF bestanden direct in Nextcloud bekijken - geen download nodig. Word/Excel direct bewerken in de browser. Alles GDPR-compliant op je eigen server. Geen gedoe meer met "oeps, Dropbox-link verlopen" bij klanten.
6. Ubuntu Linux - De slimme keuze voor specifieke taken
Website: linuxmint.com
Wat het is: Een gebruiksvriendelijke Linux-distributie, gratis alternatief voor Windows.
Waarvoor bedoeld: Computers die browser-based applicaties draaien, dashboard-schermen, servers voor Docker-containers, oude hardware die Windows 11 niet aankan.
Hoe het werkt: Installeert zoals Windows, maar dan zonder licentiekosten. Alle software uit dit artikel draait er perfect op. Updates wanneer jij wilt, geen virussen, zeer stabiel.
Praktisch voorbeeld: Een bedrijf had diverse computers die niet voldeden aan de Windows 11 hardware-eisen, maar verder prima werkten. In plaats van nieuwe hardware kopen, installeerden ze Ubuntu. Nu draaien Odoo ERP en Nextcloud probleemloos via de browser.
De gouden tip: Gooi nooit goed werkende hardware weg! Met Linux geef je "verouderde" computers een tweede leven.
7. Carbon ERP - De nieuwe generatie
Website: https://carbon.ms
Wat het is: Een modern manufacturing systeem dat ERP, MES en QMS combineert in één unified, API-first platform, perfect voor complexe manufacturing.
Waarvoor bedoeld: Bedrijven die een moderne, geïntegreerde oplossing zoeken voor complete productiebesturing. Van orderintake tot kwaliteitscontrole, alles in één systeem.
Hoe het werkt: Volledig web-based, API-first architectuur betekent dat alles te koppelen is. Gestart in 2023, sinds juli 2024 open source. Nog volop in ontwikkeling, maar juist daarom interessant om te volgen.
Waarom interessant: Manufacturing software door mensen die manufacturing snappen. Niet aangepaste accounting-software, maar vanaf de grond opgebouwd voor productie. Het voelt als software uit 2024, niet uit 2004.
Mijn take: Ik ontdekte Carbon pas recent, maar de filosofie spreekt me aan. Het is jong, de community groeit nog, maar juist dat maakt het spannend. Als je niet bang bent om early adopter te zijn, check het uit. En laat me vooral weten wat je ervan vindt!
De mindset die alles mogelijk maakt
Experimenteren is de nieuwe standaard
Vroeger was software kiezen een big deal. Maanden onderzoek, demo's, referentiebezoeken. Nu? Download, installeer, probeer. Bevalt het niet? Delete en door naar de volgende.
Deze experimenteer-cultuur verandert alles. Je wordt niet meer gegijzeld door software die "goed genoeg" is. Je zoekt door tot je vindt wat perfect past.
De community is je superkracht
Weet je wat het verschil is tussen een support-ticket en een community-forum? Bij het eerste ben je een nummer, bij het tweede een mens. Open source communities zijn geweldig. Mensen helpen elkaar omdat ze het leuk vinden, niet omdat het moet.
Discord-servers, forums, GitHub-discussions - overal vind je mensen die dezelfde uitdagingen hebben en oplossingen delen. Deze cultuur van samenwerken is wat open source zo krachtig maakt.
Denk in mogelijkheden, niet in beperkingen
Open source is niet perfect. Sommige interfaces zijn wat ruwer, documentatie kan beter, features ontbreken soms. Maar focus op wat wél kan.
Met de vrijheid om aan te passen, te integreren, te automatiseren, ontstaan mogelijkheden die met traditionele software ondenkbaar zijn. Een API om je laser direct aan te sturen? Een dashboard exact zoals jij het wilt? Automatische koppelingen tussen systemen? Het kan allemaal.
Praktisch aan de slag
Start met je grootste irritatie
Wat is je grootste software-frustratie momenteel? Torenhoge CAD-licenties? Geen inzicht in machinedata? ERP dat niet doet wat je wilt? Begin daar.
Kies één tool uit deze lijst die dat probleem aanpakt. Download, installeer, experimenteer. Geef jezelf een maand om te wennen. Pas dan kun je echt beoordelen of het wat voor je is.
Betrek je team vanaf dag één
Open source software ziet er vaak anders uit dan wat mensen gewend zijn. Betrek daarom early adopters in je team - meestal zijn er wel een paar mensen die graag nieuwe dingen uitproberen.
Laat hen ambassadeur worden. Hun enthousiasme werkt aanstekelijk en hun feedback is waardevol voor verdere uitrol.
Denk in mogelijkheden, niet in beperkingen
Open source is niet perfect. Sommige features ontbreken, interfaces zijn soms minder gepolijst, documentatie kan beter. Maar focus op wat wél kan.
Met de vrijheid om aan te passen, te integreren, te automatiseren, ontstaan mogelijkheden die met traditionele software ondenkbaar zijn. Een API om je laser direct aan te sturen? Een dashboard exact zoals jij het wilt? Automatische koppelingen tussen systemen? Het kan allemaal.
Het momentum is nu
De plaatbewerkingsindustrie staat aan de vooravond van een digitale transformatie. Niet gedreven door grote consultants of dure systemen, maar door toegankelijke tools die gewoon werken.
Open source software is volwassen geworden. De tools zijn professioneel, de communities actief, de mogelijkheden eindeloos. Voor plaatbewerkers die controle willen over hun digitale toekomst, is er geen beter moment om te beginnen.
De eerste stap is simpel: Kies één tool uit deze lijst. Download het vandaag nog. Spendeer er een uurtje aan. Ervaar zelf wat mogelijk is.
De vraag is niet of open source iets voor jouw bedrijf is. De vraag is welke tool je als eerste gaat ontdekken.
Luke van Enkhuizen
Welke open source tools gebruik jij al in je plaatbewerkingsbedrijf? Of welke uitdaging zou je graag met open source oplossen? Deel je gedachten - samen maken we de industrie sterker.
